sindirim sistemi - sintigrafik yöntemler - nükleer tıp - radyonüklid tetkiklerSindirim Sistemine Yönelik Sintigrafik Yöntemler
Sindirim Sistemine Yönelik Sintigrafik Yöntemler Nükleer Tıp sindirim sistemi, sintigrafik yöntemler,nükleer tıp, radyonüklid tetkiklerAtom çekirdeğinin yaydığı ışınlar ve özellikle gamma ışınlarının tanı ve tedavi amacıyla kullanıldığı bilim dalı nükleer tıp adını alır.
Yapay olarak elde edilen çok sayıda radyoizotop madde sayesinde nükleer tıpta son yıllarda önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Günümüzde iyot ya da demir gibi maddelerin izotopları kolayca elde edilebilmekte, bir molekülün radyoaktif olarak işaretlenerek öteki moleküllerden ayırt edilir duruma getirilmesiyle çeşitli tanı olanakları sağlanmaktadır. Böylece bir maddenin, kimyasal özellikleri tümüyle aynı olan, öte yandan, atomlarındaki değişiklikler nedeniyle farklı fiziksel özelliklere sahip bir izotopu üretilerek, maddenin vücut içinde aynı ****bolizma olaylarına katılması sağlanmakta ve maddenin yaydığı ışınların yardımıyla biyolojik olayın nitelikleri ayrıntılarıyla incelenebilmektedir.
Bu yöntemle incelenen organın yapısının kâğıda dökülmüş biçimi sintigrafi adını alır; bu döküm organın işleyişi hakkında da bazı bilgiler verir.
*Sindirim Sistemi Radyonüklid Tetkikleri:
1-Tükrük bezi sintigrafisi
2-Özefagus transit zamanı sintigrafisi
3-Gastroözefageal reflü sintigrafisi
4-Mide boşalım zamanı
5-Gastrointestinal kanama sintigrafisi
6-Meckel sintigrafisi
7-Safra yolları sintigrafisi (Kolesintigrafi)
8-Enterogastrik reflü sintigrafisi
9-Karaciğer ve dalak sintigrafisi
10-Karaciğer kan havuzu (hemanjiom) sintigrafisi
*Tükrük Bezi Sintigrafisi:
-Amaç:
Parotis ve submandibuler bezlerin fonksiyonel kapasitesini araştırmak,
Sjörgen sendromu, siyaladenit.
-Radyofarmasötik ve doz:
Tc-99m perteknetat-10 mCi (IV)
-Kayıt yöntemi ve veri işlemleme:
İlk 1-2 dakika dinamik (kanlanma); takiben anterior ve lateral statikler; limon suyu verilerek tekrar statikler
İlgi alanları ve limon suyundan sonra boşalma oranları
-Normal görünüm:
Simetrik ve homojen vaskülarite ve tutulum.
Limondan sonra simetrik boşalım
-Patolojik görünüm:
Bilateral tutulum artışı: Akut parotitler
Tek taraflı tutulum artışı: Warthin tümörü, oksifilik adenom
Bilateral tutulum azalması: Sjörgen sendromu, süpüratif parotit
Tek taraflı tutulum azalması: Radyoterapi, obstrüksiyon, kronik siyaladenit
*Özefagus Transit Sintigrafisi:
-Amaç ve endikasyon:
Özefagus transit zamanının ölçülmesi (erken tanı ve takip)
Akalazya ve diğer motor fonksiyon bozuklukları
Skleroderma, SLE, dermatopolimyozis
-Radyofarmasötik ve doz:
Tc-99m DTPA/sülfür kolloid–0.3/0.5 mCi (10 ml. su ile po)
-Kayıt yöntemi:
Aktivitenin bir yudumda yutturulması ile birlikte 1’er sn’lik 1-2 dakika süre (15 sn’de bir yutkunma) ile dinamik kayıt
Ct%=(Emax-Et)/Emax
*Gastroözefageal Reflü Sintigrafisi:
-Amaç ve endikasyon:
Gastroözefageal reflünün şiddetinin belirlenmesi ve takibi
-Radyofarmasötik ve doz:
Tc-99m DTPA/sülfür kolloid-0.3-0.5 mCi 150 ml portakal suyu içinde po (çocuklarda süt veya mama içine)
-Kayıt ve işlemleme:
30-60 sn’lik ardışık frameler ile 30 dk’lık görüntüleme
Erişkinlerde 20-100 mmHg abdominal basınç
4. ve 24. saatlerde statik toraks görüntüleme
GR%=((Et-Eb)x100))/G0 (Normalde GR<%4)
*Mide Boşalım Sintigrafisi:
-Amaç:
Midenin boşaltım fonksiyonunu değerlendirmek
Diyabet, dispepsi, anoreksia nervoza, gastrit, GER, ülser, bağ dokusu hastalıkları, cerrahi girişimler
-Radyofarmasötik:
Solid faz: 0.5-1 mCi Tc-99m sülfür kolloidle işaretlenmiş tavuk karaciğeri veya yumurta
Sıvı faz: 0.5-1 mCi Tc-99m sülfür kolloid veya DTPA’lı süt veya portakal suyu
-Kayıt ve işlemleme:
Katı faz: 90 dk. süreli dinamik veya aralıklı statik görüntüler
Sıvı faz: 30 dk süreli ardışık dinamik görüntüleme
Mide alanından ilgi alanı ve zaman aktivite eğrileri
*Gastrointestinal Sistem Kanamaları:
-Kanamanın yeri ve etyolojisi:
Üst sistem: Özefagus, mide, duodenum kolon, rektum, özefagus varisleri, özefajit, peptik ülser, Mallory-Weiss yırtığı
Alt sistem: jejunum, ileum, divertiküloz, anjiodisplazi, İBH, Malignite, hemoroid.
Kanamanın tipi ve miktarı:
Kanama tipi: devamlı, aralıklı
Kanama miktarı: <1ml/dk, >1ml/dk (sintigrafi etkin)
*GIS Kanamada Tanı Yöntemleri:
-Endoskopi: Etyolojik tanıda çok etkin
-Baryumlu radyolojik tetkikler
-Sintigrafi: Alt sistem kanamalarında etkili, Intermittan kanamalarda başarılı, Düşük debili kanamalarda.
-Anjiografi
*GIS Kanamada Sintigrafik Yöntemler:
-Amaç ve Endikasyon:
GIS kanamanın lokalizasyonu
-Radyofarmasötikler:
Prensip: İntravasküler alana verilen radyofarmasötiğin lümen dışına ekstravazasyonunun takip edilmesi
Tc-99m-sülfür kolloid ile first-pass deteksiyon, kolay uygulama, üst sistem kanamlarında tercih
Tc-99m-eritrositlerle kan havuzu görüntüleme, hastanın eritrositleri işaretlenir: invivo/invitro
*Meckel Sintigrafisi:
-%2 oranında görülür, ancak %96’sı asemptomatik
-En sık çocuklarda ağrısız rektal kanama ile kendisini gösterir
-Radyofarmasötik:
0.3-0.5 mCi Tc99m perteknetat iv
-Kayıt:
Ardışık anterior görüntüleme 45 dk. süreli
Simetidin, pentagastrin ve glukagon uygulanması duyarlılığı arttırır.
Sintigrafik görüntülerde batın sağ alt kadranda fokal atipik aktivite birikimi olması Meckel düşündürür.
Barret özefagusu da aynı yöntemle görüntülenebilir.
*Hepatobilier Sistem Sintigrafisi:
-Safra yolları sintigrafisi:
Safra yapımı (Hepatosit), moleküler ağırlığı 300’den büyük olan lipid çözünebilir bileşikler ve organik anyonlar aktif transport ile hepatositlere alınır ve safra yollarına atılır.
-Karaciğer-dalak sintigrafisi:
Fagositoz (Kuffer hücreleri), moleküler ağırlığı 300’den 1-5000 nm kolloidler dolaşıma verildiğinde retiküloendotelyal sistem (Karaciğer, Dalak, Kemik iliği) tarafından tutulur.
-Radyofarmasötikler:
İminodiasetik asit türevleri
Tc-99m sülfür kolloid
Tc-99m kalay kolloid
*Safra Yolları Sintigrafisi:
Tc-99m iminodiacetic asit (IDA) analogları (3-10 mCi), aktif olarak hepatositler tarafından tutularak safra yollarına atılırlar. Bilirubinden farklı olarak başka maddeler ile birleşmezler.
Tc-99m DISIDA (20mg /dl serum bilirubin düzeylerinde atılır)
Mebrofenin (30-40mg/dl bilirubin düzeylerinde atılır)
-Kayıt Yöntemi ve Yorum:
İlk 5 dk. kan havuzu imajları (dinamik):
Karaciğerde iyi derecede tutulum ve homojen dağılım
1 saatlik safra kinetiği izlenmesi (dinamik veya statik):
15-30 dk. içinde ana safra yolları ve safra kesesi vizüalize olur ve aktivite duodenuma geçer
1 saat içinde safra kesesi ve yollarının vizüalize olmaması durumunda 1 saat ara ile 4 saate kadar izleme ve 24 saat geç görüntüleme.
*Klinik kullanım alanları:
-Kolesistit tanısı
-Ekstrahepatik safra yolları tıkanıklıklarının değerlendirilmesi
-Hepatosit fonksiyon tayini
-Cerrahi müdahalelerin izlenmesi
-Safra yolları atrezisi ve diğer konjenital safra yolları anomalilerinin tanısı
-Bilier diskinezi tanısı
*Bilier Atrezi-Neonatal Hepatit Ayırımı:
-Bilier atrezide erken müdahale çok önemli. Enterostomi sonrası yaşam şansı:
0-2 ay içinde opere olursa %90,
2-3 ay arasında %50,
3 aydan sonra %15
-Bilier atrezide karaciğer uptake’i iyi ancak 24 saatlik takipte bağırsaklara aktivite geçişi yok.
-Neonatal Hepatit’te karaciğer uptake’i bozulmuş, ancak geç de olsa bağırsaklara geçiş mevcut.
-Safra yapımını stimüle etmek ve sintigrafinin doğruluğunu arttırmak için 5 gün boyunca 5 mg/kg/gün fenobarbital kullanılır.
*Postoperatif Değerlendirme:
-Kolesistektomi komplikasyonlarının tanısı
Safra sızıntısı: Atipik lokalizasyonda aktivite birikimi
Tıkanıklık
-Bilier kanal anastomozlarının açıklığının değerlendirilmesi
-Karaciğer transplantasyonlarının değerlendirilmesi
-Mide ameliyatlarından sonra enterogastrik reflü araştırılması
*Bilier Diskinezi:
-Kese kontraksiyonunda bozulma ile karakterize.
-Postbrandial sağ kadran ağrısı ve bilier kolik.
-Tanısı oldukça zor.
-CCK verilmesinden sonra kese EF<%35 olması tanı koydurucu.
-Sintigrafi esnasında kese iyice dolduktan sonra CCK verilir ve çalışmaya 20-30 dk. devam edilir.
-30 dk’da kesenin boşalma yüzdesi hesaplanır. N>%35
-Duyarlılık >%85
*Karaciğer-Dalak Sintigrafisi:
-300-1000 nm büyüklüğünde radyonüklid partiküller
Tc-99m-Sülfür Kolloid (SC)
Tc-99m-Kalay Fitat kullanılır.
Karaciğer (%85), dalak (%10) ve kemik iliğinde (%5) homojen olarak dağılır.
İlk geçişte %94 fagositoza uğrar.
10 dk’da azami yoğunluğa ulaşır.
-IV injeksiyondan (2-6 mCi) 15 dk sonra anterior, posterior, sağ lateral ve sağ anterior oblik pozisyonda batın görüntüleme