iyi huylu prostat büyümesinde tanı yöntemleri - prostat muayenesi - PSH testi - prostatta idrar testiİdrarla ilgili yakınmaların tek nedeni İyi huylu prostat büyümesinin (BPH) değildir. Bu nedenle BPH tanısı çeşitli aşamalarda konulur.
1. Hasta hikayesi (Anamnez):
En önemli aşamadır. Bir çok durum idrar ile ilgili yakınmalara yol açar ve prostat hastalığı ile karışır. Kullanılan çeşitli ilaçlar, idrar yolu enfeksiyonları, şeker hastalığı, idrar yolu darlıkları, çeşitli nörolojik hastalıklar idrar şikayetlerine yol açarak iyi huylu prostat hastalığı ile karşırır. Bunların sorgulanması önemlidir.
2. IPSS (Uluslar Arası Prostat Belirti Skoru):
Hastanın prostat ile ilgili şikayetlerini değerlendirmekte kullanılan sorulardan oluşan ve skorlama yapılan bir formdur. Hastanın şikayetlerini ve düzeyini anlamada yardımcı olur. Ancak asıl olarak ilaç veya cerrahi tedavi öncesi ve sonrası değerlendirilerek tedavinin etkinliğini anlamada kullanılır. Göreceli farklılıklar içermesine rağmen IPSS değerlendirilmelidir.
3. Parmakla Prostat Muayenesi:
Hasta için rahatsız edici bir muayenedir ancak prostatın kemik yapıları arasında olmasından dolayı başka şekilde muayenesi mümkün olmamaktadır.
Prostat büyüklüğü, şekli, kıvamı, kitle olup olmaması hakkında önemli bilgiler elde edilir.
İyi huylu prostat büyümesi ile prostat kanseri ayırımında çok değerlidir. PSA ve Ultrason gibi tüm tetkiklerin ve görüntüleme yöntemlerinin normal olması durumuda da kanser mevcut olabilmektedir. Parmakla muayene bu tür kanserlerin tespitinde önemli olduğunda mutlaka yapılmalıdır.
Prostat kanseri kemik sertliğinde kitle şeklinde kendini gösterir. Bu nedenle parmakla muayenede sertlikten şüphelenildiğinden prostattan biyopsi alınmalıdır.
4. PSA testi:
Prostat hücrelerinde bulunan, meninin sıvılaşmasında rol alan ve çok az miktarda kana geçen bir enzimdir. Asıl olarak İyi huylu prostat büyümesinin göstergesidir. Prostat büyüdükçe kandaki oranı artar.
Ancak Prostat kanseri veya prostatit dediğimiz prostat iltihabı durumunda aşırı oranda bir artış gözlenir.
PSA değeri ile kanser görülme oranı:
· PSA'sı 4-10 ng/ml arasında olanlarda kanser oranı % 25
· PSA'sı 2,5-4 ng/ml arasında olanlarda kanser oranı % 22
Genel kabul PSA oranın 2,5 ng/ml geçmesi durumudan prostattan parça alınması lehinedir. Prostat iltihabı şikayetleri mevcut ise ve prostat iltihabı düşünülür ise öncesinde antibiyotip tedavisi denenebilir.
5. İdrar Analizi:
İdrarda kan veya iltihap hücrelerinin olup olmadığı değerlendirilir. Enfeksiyon, taş hastalığı, mesane tümörü veya prostat kanseri gibi hastalıkların ayırıcı tanısında kullanılır.
6. Üre ve Kreatinin:
Prostat hastalığı tedavi edilmediğinde boşaltılamayan idrarın böbreklere yansıması ve özellikle beraberinde enfeksiyon da olması böbrek fonksiyonlarını bozabilmektedir. Böbrek fonksiyonları Üre ve Kreatinin dediğimiz kan tahlili ile değerlendirilir.
BPH'da böbrek fonksiyonlarında bozulma % 6 oranında görülmektedir ve ciddi bir durumu ifade eder. Cerrahi tedavi gerekliliğini gösterir.
7. Üroflowmetri (İdrar Akımı Ölçümü):
İdrar akımının ve süresinin bir cihaz yardımıyla ölçülmesidir. Ortalama idrar akım hızı erkeklerde 15 ml/sn üzerindedir. Prostat gibi idrar yolunu tıkayan hastalıklarda idrar akımı hızı düşecek ve idrar yapma süresi uzayacaktır.
Bu teste yapılan idrar miktarı 150 ml üzerinde olmalıdır.
8. Ultrasonografi:
Karından yapılabildiği gibi makattan da yapılabilir. Prostat büyüklüğü, yapısı, kitle olup olmaması hakkında bilgi verir. Karında yapıldığı durumunda böbrekler ve mesane hakkında da bilgi verir. Karından yapıldığı durumunda mesane dolu olmalıdır.
Makattan ultrason daha çok prostat biyopsisi için kullanılır.
9. Rezidüel İdrar:
İdrar yaptıktan sonra mesanede yani idrar kesesinde geriye kalan, boşaltılamayan idrar miktarı için kullanılan bir terimdir. Ultrason ile bakılabileceği gibi en doğru değerlendirme idrar yaptıktan sonra sonda takılarak ölçülmesidir. Ancak sonda rahatsızlık verdiğinden pek uygulanmaz. Prostata bağlı tıkanıklığı ileri derece olması durumunda idrar boşaltılamaz ve idrar kesesinde fazla miktarda idrar kalır, bu idrar enfeksiyon ve böbrek fonksiyonlarında bozulmaya neden olur. 150 ml üzerine olması durumunda ilaçla tedavi pek fayda etmemekte ve cerrahi tedavi gerekmektedir.
10.Ürodinami (Sistometri):
İdrar yollarına ve makata yerleştirilen ince bir kateter yardımıyla mesanenin dolması ve işeme sırasında basınçların ölçülmesini, yine idrar yapımı sırasında idrar akımını ölçülmesini sağlayan Üroflowmetriden daha gelişmiş bir cihazdır. Prostat hastalığı ile karışabilen mesane fonksiyonlarını bozan nörolojik (felç, parkinson, vs) yada kronik hastalıklar (Şeker hastalığı) gibi hastalıkların ayırımında yada prostat hastalığı beklenmeyen genç hastalarda kullanılır. Çoğu zaman gerekmemektedir.
11.Sistoskopi:
İdrar yollarından sokulan kameralı bir alet yardımıyla idrar yollarının, prostatın, idrar kesesinin incelenmesidir. Prostat hastalığına bağlı idrar yollarının ne derece tıkandığını gösterdiğinden yapılacak ameliyat tipinin belirlenmesinde yardımcı olur. Yine prostat hastalığına benzer bulgular veren idrar yolları daralmasını ve idrarda kanamaya yol alan ve çok daha önemli olarak mesane tümörü gibi hastalıkların tespitini sağlar. Fleksibl dediğimiz eğilip bükülebilen ve Rijit dediğimiz ****l dümdüz olanı vardır. Fleksibl olanı lokal anestezi dediğimiz sadece idrar yollarını uyuşturarak yapılabilirken, rijit olanı lokal anestezi altında ağrılı olmakta dolayısıyla hastaneye yatış yapılarak ve spinal dediğimiz belden iğne yapılmak suretiyle belden aşağısının uyuşturulması ile yapılabilmektedir.
12.DÜSG, IVP ve BT:
DÜSG (Direk Üriner Sistem Grafisi): Böbrek, karın, mesane ve prostatı da içine alacak şekilde çekilen röntgen filmidir. İdrarda kanama olması veya taş gibi hastalıklarda şüphelenilmesi durumunda çekilir. Özellike böbrek, idrar kesesin taşları ile prostattaki kalsifikasyon hakkında bilgi verir.
İVP - İVU (İntravenöz Piyelografi – İntravenöz Ürografi): DÜSG benzeri olan farkı damardan ilaç verilmek suretiyle belli dakikalarda röntgen çekilmesi ile böbrek ve idrar yollarının görüntülenmesini sağlar. Böbreğin çalışması, böbrekte veya idrar yollarında tıkanmanın olup olmadığı, mesanenin dolması veya herhangi bir kitlenin olması gibi çok çeşitli durum ve hastalıklar hakkında bilgi verir. Ürolojide kullanılan en faydalı tetkiklerden biridir.
BT (Bilgisayarlı Tomografi):
Gelişen teknoloji ile beraber son yıllarda ürolojide sık kullanılan bir tetkiktir. Vucüttan belirlenen ölçüde kesitler alınması ile görüntü elden edilir. Ürolojik olsun veya olmasın batındaki tüm organlar hakkında bilgi verdiğinden çok sayıdaki hastalık hakkında fikir verir.
Op. Dr. Muammer ALTOK
Üroloji
alıntı
Prostat Büyümesinde Komplikasyonlar
Prostat Büyümesi - BPH