hastalıklara bağlı kısırlıklar - kısırlığın doğum öncesi nedenleri - kısırlığın ergenlikten önceki nedenleri - kabakulak kökenli erbezi iltihabı - kısırlığın ergenlikten sonraki nedenleriSperma yollarındaki bozukluklarla ilgili olmayan bu kısırlıklar, çok farklıdır ve çoğunlukla iyileştirilemezler.
Nedenler
Kısırlığın nedenleri doğum öncesi, ergenlik öncesi ve ergenlik sonrası olarak üç bölümde ele alınır.
Doğum öncesi nedenler
Klinefelter hastalığında en niteleyici özellik 44A + XXY biçiminde anormal bir kromozom yapısı bulunmasıdır. Hastalıkta klinik açıdan erbezleri küçük ve yumuşaktır (boruların hiyalinleşmesiyle birlikte ilerleyici bir bağdokusu artışı). Spermatozoyit yapımı durmuştur. Buna ilişik biyolojik ve morfolojik belirtiler göze çarpar. Az çok bir kadın görünüşü vardır, memeler büyümüştür. Cinsel istek normaldir, ama çocuk yapma yeteneği yoktur. Bu nedenle tedavisi başarısızdır. Hormon bilançosundan çok, erbezi biyopsisi niteleyici özellikler gösterir.
Reifenstein hastalığı erbezlerinin yetersizliğine’ bağlı kısırlık, hipospadias, erbezi körelmesi ve memelerin büyümesini birleştirir. Hastalık kalıtımsaldır, ama her zaman normal bir kromozom yapısı saptanmıştır.
Kısırlığa neden olan öteki hastalıklara, örnek olarak doğuştari erbezi yokluğu (kendiliğinden kısırlık sendromu), Turner sendromu, ve çeşitli oluşum bozuklukları sayılabilir.
Del Castillo hastalığı ise erbezi biyopsisiyle kanıtlanmıştır. Hastalıkta sperma borularının boyları küçüktür, üretici epitelleri yoktur, yalnızca Sertoli hücreleriyle doludurlar.
Ergenlikten önceki nedenler
İnmemiş erbezi ve erbezinin normal yerinde olmaması
Hastaların yüzde 50′sinden çoğunda, erbezi göçünün eksik ya da yanlış yerde olmasının nedeni açıklanamaz. Olayda eksik olan Leydig ya da Sertoli hücreleri değil, ilkel tohum hücreleridir.
Kabakulak kökenli erbezi iltihabı
Sonradan olma erbezi yetersizliklerinin örnek tipini oluşturur.
Erbezinin spermatozoyit yapan bölümü, hormon yapan bölümüne oranla saldırılara daha az dayanıklı olduğundan, sperma borularının hastalıktan etkilenmesi kısırlığa yolaçar.
Erbezleri küçük ve yumuşaktır. Kesin bozun, ivegen hastalıktan 10-20 yıl kadar sonra ortaya çıkar.
Her hastada spermatozoyit yokluğuna raslanmaz; ama spermatozoyit sayısının azlığı her hastada vardır ve dölleme yeteneğinin yitimine yolaçar.
İvegen dönemde, önleyici olarak östrojen verilip verilmemesi tartışmalıdır. Maltahumması ya da cüzam gibi hastalıklarda ortaya çıkabilen erbezi iltihapları da aynı etkiyi yaratabilirler.
Hipofiz ya da hipotalamus bozunları
Hormon salgılarında ortaya çıkabilecek bir bozukluk kısırlığa yolaçabilir; Türk eyerinin filminin çekilmesi, bozunlarrgösterebilir.
Ergenlikten sonraki nedenler
Işınlama
Işınlamanın kısırlığa (geçici ya da sürekli) neden olduğu bilinmekteyse de mekanizması anlaşılmamıştır.
Sperma kordonu damarları genişlemesi
Özel bir durum sayılan kordon damarları genişlemesinde sperma çizelgesi bulguları, spermatozoyitlerin başlarının uzayarak mızrak biçimine dönüştüklerini gösterir. Olayda erbezlerinde toplardamar ağında kan göllenmesi,hastalandıncı bir etki yaratmaktadır. Gerçekten, cerrahi tedavi sonrasında (sperma toplardamarının bağlanması), hastaların yüzde 60′ında hafif de olsa sperma üretimi yeniden başlar.
Sperma yollarında enfeksiyon
Sidik yolu iltihabı, prostat iltihabı, sperma keseciği iltihabı, sperma yollarında da enfeksiyonu başlatır. Bazen ancak, spermanın laboratuvarda incelenmesiyle saptanabilir.
Kortizon ve antibiyotik tedavisinin birlikte uygulanması, bazı hastalarda başarılı sonuçlar vermektedir.
Steinert hastalığı
Sonradan edinilmiş bir erbezi Klinefelter hastalığına benzer.
Spermatozoyit karşıtı özantikorlar
Özantikorlar, spermatozoyitlerde birikişmelere yolaçarak (baş başa ya da kuyruk kuyruğa), bunların yumurta hücresi içine girmelerini engelleyebilir ve böylece kısırlığa neden olabilirler. Olay, dolaysız protein elektroforeziyle kanıtlanmıştır.
alıntı