Sincap

Bir Güneş tutulması, Ay'ın Güneş ile Dünya arasına girmesi ve bazı özel koşulların sağlanması neticesinde meydana gelir.

Güneş Tutulmasının olabilmesi için, Ay'ın, Arz etrafındaki yörüngesiyle Arz'ın Güneş etrafındaki yörüngesinin kesişim yerlerini belirleyen düğüm noktalarında veya bu noktalar civarında (Yeniay safhasında) bulunması gerekir. Bilindiği üzere bir yıl içerisinde 12 ay vardır. Yani Ay, Arz etrafında yılda 12 kez dolanır. Dolayısıyla, eğer Ay'ın yörünge düzlemi Dünya'nınkiyle çakışık olsaydı, bir yılda 12 kez Güneş tutulması meydana gelebilirdi. Fakat durum böyle değildir. Ay'ın yörünge düzlemi ile Dünya'nınki arasında yaklaşık 5° 9' lık bir açı vardır. Bu açı nedeniyle Arz, Ay ve Güneş, Ay'ın Arz etrafındaki her dolanımında tam olarak aynı doğrultuda bulunmazlar. Böylece her ay bir Güneş tutulması oluşması engellenmiş olur. Nitekim bir yılda en az iki, en çok beş Güneş tutulması meydana gelebilir.Tam, halkalı ve parçalı olmak üzere üç tip Güneş tutulması vardır.

Bir Güneş tutulmasının tam veya halkalı oluşu Ay'ın Dünya'ya uzaklığı ile belirlenirken, parçalı oluşu Ay, gözlem yeri ve Güneş arasındaki açıyla, bir başka deyişle, her üçünün tam olarak aynı doğrultuda bulunmamasıyla ilgilidir. Bilindiği gibi Ay, Dünya çevresinde basıklığı az da olsa elips şeklindeki bir yörüngede dolanır. Bundan dolayı Dünya'ya olan uzaklığı her an değişmektedir. Eğer tutulma anında Ay Dünya'ya yeteri kadar yakınsa, görünen çapı Güneş'in görünen çapından büyük olur, Güneş diskinin tamamı örtülür ve "Tam Tutulma" meydana gelir.Aksi takdirde Güneş diskinin tamamı örtülmez, diskin sadece iç kısmı örtülür ve bir "Halkalı Tutulma" oluşur.Bazen de Ay ve Güneş'in konumları öyledir ki, Ay, Güneş diskinin ancak bir kısmını örter. Bu durumda da parçalı tutulma meydana gelir. Tam ve halkalı tutulmaların maksimum örtülme evresinden önceki ve sonraki dönemlerinde de parçalı tutulma evresi bulunur. Ay'ın yarıçapı Dünya'nınki ile mukayese edildiğinde çok küçük olduğundan,

Dünya'nın tamamı Güneş ve Ay diskinin dış teğetlerinin oluşturduğu gölge konisinin içine girmez. Bu nedenle bir Güneş tutulması Dünya üzerinde ancak belirli bölgelerden görülebilirHalbuki Ay Tutulması'nda durum böyle değildir. Ay tutulması o anda gece olan yerlerin tümünden gözlenebilir. Ay tutulmalarında Dünya, Ay ile Güneş'in arasına girer ve Dünya'nın gölgesi Ay'ın tamamını perdeleyebilecek kadar büyük olurTam Güneş tutulması diğer tutulma türlerine göre çok daha önemlidir. Zira, tam tutulmada Güneş'in tamamı Ay tarafından birkaç dakika için örtüldüğünden, bu sırada yapılacak gözlemlerden yıldızımızın dış Atmosfer tabakaları, özellikle koronanın (Güneş'in en dış atmosfer tabakası) fiziği hakkında önemli bilgiler elde edilir.

Binyılın İlk Tam Güneş Tutulması 21 HAZİRAN 2001 Tam Güneş Tutulması sadece Güney yarıküreden izlenebildi. Ay'ın yarıgölgesi Dünya üzerine Güney Amerika'nın Atlantik okyanusu kıyılarında 12:33 de düşmeye başladı. Yarıgölgenin çapı yaklaşık 6900 km. Yarıgölgenin düştüğü her yerde parçalı güneş tutulması görüldü. Ay'ın tam gölgesi Türkiye Saati ile 13:36'da önce Atlantik okyanusuna düştü. Saatte 2000 km hızla uzun süre Atlantik okyanusunda ilerleyip 15:36'da Afrikaya ulaştı. Genişliği yaklaşık 200 km olan bu şerit içerisinde kalan her yerde Güneş tutulması Tam Güneş Tutulması olarak izlendi. Koşulların en uygun olduğu yerde tam tutulma 4 dakika 56 saniye sürdü. Gölge, Güney Afrika'yı kat ettikten sonra Madagaskar'a ulaştı ve dünya üzerindeki yolculuğunu Hint okyanusu üzerinde tamamladı.

Yüzyılın Son Tam Güneş Tutulması 11 Ağustos 1999Yüzyılımızın son Tam Güneş Tutulması 11 Ağustos 1999 Çarşamba günü meydana geldi. Atlantik Okyanusu'nda başlayan tutulma, Orta Avrupa ve Türkiye üzerinden Ortadoğu'ya kayarak Hindistan'dan geçti ve nihayet Güneş'in battığı Bengal Körfezi'nde son buldu. Gerek Bilimsel gerekse turistik olarak büyük ilgi çeken bu asrın son Tam Güneş Tutulması, Ülkemizden milyonlarca kişi tarafından çok iyi bir şekilde izlendi. Yerli ve yabancı birçok bilimadamı, tam tutulma safhası yaklaşık 2 dakika süren bu muhteşem doğa olayından yararlanarak Güneş'in en dış atmosfer tabakası olan KORONA için birçok gözlemsel deney gerçekleştirdi. Ayrıca, tutulma zamanı ile süresine ait hesapların mükemmelliği de bir kez daha kanıtlandı.

__________________