|
Göz Ve Görme görme engeli - az görme - yakını görememe - uzağı görememe - görme engelliller için makale Göz ve Görme Göz, görme duyusu organımızdır. Yüzümüzün üst yarısında, orbita çukurları içinde sağda ve solda yer alan göz kürreleri 7'şer gram ağırlığındadır. 7 ml hacim içine yerleşen bu organ toplam kandolaşımının %10'unu kullanır. En yoğun enerji kullanan dokuları barındırır.İnsanlar bilgilerinin % 80'ini görme yolu ile elde ederler. Beyin, ağırlığının %60'ını görme ve görmenin yorumlanması için kullanır. Görme duyusunun engellenmesi ile beyin ağırlığında azalma olur. Görme fonksiyonu birbirini tamamlayan işlevler bütünüdür. Işık enerjisi, saydam ortamlardan geçip fotokimyasal değişikliğe uğrayarak, sinir iletisine dönüşümünü göz organında tamamlar. Görme yolları bu uyarıları tek ve çaprazlayarak beynin arka korteksindeki görme merkezine iletir. Bu merkezden kortekse yayılan bilgiler, gri cevher hücreleri arasında varolan bilgi ağına iz düşümü yaptırılarak önceden hafızada kayıtlı görüntü ve anlamlarla eşlenip, yorumlanır. Işık, şekil, hacim, derinlik, kontrast, renk, hareket ve bunlara bağlı psikolojik duygulanımlar görülür, kaydedilir, yorumlanır, anlam kazanır, ve tekrar tam veya yarım görüldüğünde hatırlanabilir. Az Görenlerin Tanımı ve Tarihçesi Göz organının ön kısmında bulunan saydam tabaka kornea, toplam kırıcılığın %65'ini oluşturur. Kornea arkasındaki göz sıvıları, göz merceği ve boşluğu dolduran %99'u su olan vitre saydam ortamdır. Retinaya ulaşan ışık fotokimyasal hassas hücrelere çarpınca ışık sinirsel bir ileti haline çevrilir. Bu yol üzerindeki aksaklıklar görüntünün kalitesini zayıflatır. Tıbbi, cerrahi ve konvensiyonel refraktif metodlarla bu ileti tekrar kazanılmak istenir. İletimin beyin içinde seyri sırasında çeşitli hastalık durumları akımın aksamasına sebep olarak görüntünün hedefine ulaşmasına engel olabilir. Hedef algılama alanında enfarkt, atrofi, enflamasyon gibi bozukluklar bulunabilir. Göz organı ve beyini içine alan bu engeller az görmeye sebep olabilir. Alışılagelmiş gözlükler, kontakt lens ve refraktif metodlarla görmenin ihtiyacı karşılamadığı durumlar AZ GÖRENLER olarak adlandırılr. Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası Oftalmoloji heyeti Az Görmeyi görme keskinliği ve görme alanı kaybına göreceli, standardize tanımlamıştır. Görme keskinliği temel alınarak az gören tanımı: Görme Keskinliği 20/12-20/25 normal görme normal okuma mesafesi normal okuma hızı 20/30-20/60 normale yakın görme kısa okuma mesafesi normal okuma hızı Az Görme 20/80-20/60 orta az gören büyüteçlerle okuma normale yakın okuma hızı 20/200-20/400 ileri az gören büyüteç ve diğer cihazlar normalden yavaş okuma 20/500-20/1000 yerleşik kayıp sesli ve kabartmalı cihaz okumada kısıtlılık Körlüğe yakın 20/1250-20/2500 detay görmede zorluk P (-) körlük, sesli cihazlar Görme alanı temel alınarak Az Gören tanımı: Görme alanı 70'-51' normal görme alanı normal hareketlilik 50'-31' normale yakın alan aramalı hareketlilik Az Görme 30'-11' orta kayıp ciddi arama 10'-6' ileri kayıp uzun baston 5'- 3' yerleşik kayıp uzun baston Körlük 2'-1' körlüğe yakın uzun baston ------ tam körlük görsel oryantasyon yoktur. Az Gören tanımlamasında genel anlayış, az görmenin üst sınırını iyi gören gözde 20/50 görme keskinliği, ve 30' görme alanı olarak belirler. Az Gören yardım cihazlarına gereksinim yaklaşık 0.4 (20/50) düzeyinde başlar. Göz hastalıklarının çeşitliliği ile işleve bağlı fonksiyonel görmenin standardizasyonunun bilimsel çevrelerde devam etmesi sebebiyle az görme her vakada özel yorumlanabilir. Kişinin görmesi belli bir işlevi yapmasını engelleyecek düzeye inerek fonksiyonlarını azaltıyorsa Az Görenler yardımları ile fonksiyonda iyileşme sağlanınca yardım kullanılır. Görmenin 0.03 (20/600) altında kaldığı düzeyde cihazlardan genellikle fayda görülmez. Az Gören cihazların teorik alt fayda sınırı 0.01 (2/200) görme düzeyi olsada ülkemiz sosyo-ekonomik düzeyinde (cihaz ve yardımcı personel eksikliği) 20/400'ün altında kayda değer fayda elde edilememektedir. Bu şartlar altında tam körlük dışında her görme özürlünün Az Görenler açısından değerlendirilmesinde tam refraksiyonu ile en iyi görme keskinliği belirlendikten sonra karar verilmelidir. Ülkemizde sosyal haklar açısından 0.1 (snellen) altında ve/veya 10'görme alanından az, en iyi görmeye sahip olma durumu körlük tanımına uymaktadır. Meslekte kazanma gücünün 2/3'ün den fazlasını kaybetme her iki gözün tashihle dahi 2/10 ve daha az ve / veya her iki gözün görme alanlarının santral 10' kadar daralmış olmasını gerektirir. Bu durumda kişi malulen emekli edilir. Amerikan Federal yasasına göre hukuki körlük en iyi gören gözde 20/200 ile ve/veya görme alanının en iyi gözde 20' veya altında olmasıdır. Bu sınırların içinde kalan şahısların çoğunluğu Az Gören yardımlarından normal fonksiyon ve hıza ulaşmada faydalanabilmektedirler. Az Görelerin tarihi gelişmesi çok yenidir. 19.yy da az görmenin çok kullanılırsa azalıp biteceğine inanılırdı. 1930 yılında göz uzmanları araştırmaları sonucucu çok kullanma ile görmenin azalmadığını açıkladılar. 1935'de Dr.Feinbloom,' Normal Altı Görmenin Düzeltilmesine Giriş Prensipleri ve Uygulaması', makalesini yayımladı. 1938 yılında 500 az gören hasta üzerinde optik cihaz uygulama sonuçları Dr.Feinbloom tarafından yayınlandı. 1950 yılında New York'ta Lighthouse Vakfı görme özürlülere yardım amacı ile açıldı. Halen Dünya'nın Az Görenler konusunda ileri gelen merkezidir. Protestan gruba hizmet vermek amacı ile açılan Lighthouse ile aynı yıllarda New York'ta kurulan Jewish Guild for Blind merkezide rehabilitasyonda ekol geliştirmiştir. 1957'de Dr.Richard Hoover, ?Körlüğün Fonksiyonel Tanımlamaları'nı yayımladı. 1963'de Dr.Natalie Barraga tekrarlanabilir ilk bilimsel Az Gören çalışması ?Çocukların Görsel Etkinliğinin Yoğunlaştırılmış Görsel Rehabilitasyon ile Artması', yayınladı. 1964 ve 1965'te bu çalışma Aschcroft, Halliday ve Barraga tarafından tekrarlandı. 1966'da Holmes tarafından bu çalışma adolesanlara uygulandı. 1970'de Dr.Eleanor Faye, ?Az Gören Hasta' kitabını yayımladı. Aynı yıl Amerikan Körler için Basımevi, ?Öğretmenler için Eğitimsel Yeteneklerin Görsel Ayırım ve Etkinlik Cetvelleri'ni yayımladı. Bu yıllarda Avustralya, İngiltere, Brazilya, İsrail, Danimarka ve ABD'de Az Görenler Klinikleri açılarak sonuçları yayınlanmaya başlandı. 1979'da İngiltere'de Chapman ve Tobin hukuken körler ile Az Görenleri ayırdıkları ?Bak ve Düşün' öğretmenler için el kitabını yayımladılar. 1980'de Barraga'nın Az Görenlere yönelik, ?Görsel Fonksiyonda Etkinlik Geliştirme Programı' yayımlandı. 1983'de ?Az Görenleri Anlama Programı', Randy Jose tarafından yazıldı. 1985'de Dünya Sağlık Örgütü(DSÖ) Az Görenlerin müstakil bir bilim dalı olarak tanınacağını ilan etti. 1986'da Barraga'nın Az Gören çalışmaları Slavca dahil yedi dile çevrilerek bütün dünyada uygulamalara girdi. 1980-90 yıllarında ?Fonksiyonel Görme' tartışılmaya başlandı.Çalışma mesafeleri, basılacak kitaplarda punto ve yazı yoğunlukları, ışık ve kontrast faktörleri, az gören cihazları ile oryantasyon, mobilite ve az gören gözlükleri ile ehliyet alarak araba kullanma gündeme geldi. 1987'de ilk Uluslararası Az Gören Kongresi gerçekleşti. 1990'da DSÖ içinde ?Az Görenler Komite' birimi kuruldu. 1991'de 2.Uluslararası Az Görenler Kongresi, Avustralya'da yapıldı. 1992'de DSÖ, ?Çocuklarda Az Görenlerin Uygulaması Raporu' nu yayımladı. 1993'de 3. Uluslararası Az Görenler Kongresi, Hollanda'da gerçekleşti. 1996'da Corn ve Koening ?Az Görenlerin Temelleri, Klinik ve Fonksiyonel Yaklaşımları' basıldı. 1996'da 4. Uluslararası Az Görenler Kongresi, İspanya'da yapıldı. 1997 yılında başlayarak, Milli Eğitim Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı arasında Az Görenler Projesi uygulanmaktadır. Görme Özürlü okullarında açılan Az Gören sınıflarında Görme Özürlü az Gören çocuklar eğitilmektedir. Ankara Numune Hastanesi'nde ülkemizin çocuk Az Görenleri üzerine en geniş arşivi oluşmaktadır. Özürlü tanımlamalarında 1980 yılında DSÖ, hastalıklar ve fonksiyonel sonuçları üzerine bir hierarşik tanımlama yayımladı. İlk düzey sağlık problemi hastalığın (disease) biolojik organ patolojisidir. Bozukluk (impairment) hastalık sebebi ile fizyolojik fonksiyonların bozulmasıdır. Sosyal engellilik (disability) işlevin gerçekleştirilememesidir. Özürlülük (handicap) ise sonuç durumdur. DIDH kısaltması sağlık ve sosyal yardım uzmanlarınca kullanılır. Tıbbi ve cerrahi tedavi hastalıkları iyileştirme, sınırlama veya bozuklukları düzeltmeyi amaçlar.Rehabilitasyon ise bozulmuş fonksiyonları güçlendirmeyi, kompanze edici davranışlar ile yeteneklerin geri kazanılmasını hedefler. Sosyal Hizmetler özürlülüğü sınırlama ve engelliliği azaltmak için engelli kişilere eğitim, yol gösterme ve çözümlerle tanıştırma gerçekleştirir. Görmenin Rehabilitasyonu diğer tıbbi rehabilitasyonlardan çok geç kalmıştır. Araştırma ve uygulamaları az ve yavaştır. Gelişmiş ülkelerde yaşa bağlı hastalıklar arttıkça az görenler sıklığıda artmaktadır. Sağlık sistemleri yaşam kalitesini ölçerken Az Görenleri dahil etmektedir. Modern yaşamda Az Görenlerin rehabilitasyonu geri ödemelere dahildir. Az Gören Muayenesi ve Fonksiyonel Görme Az Görenlere yardım cihazlarından faydalanacak hastaların tam göz muayenesinden (V, SL,TO, OF, Göz Hareketleri) geçirilip kaydedilmeleri gerekir. Bazı hastalıkların progresyon göstermesi ile görme, zamanla daha azalabilir. Hastalar üç temel grupta tanımlanır: 1. Belirgin görme alanı defekti olmaksızın ortam kesafetine bağlı görme keskinliği azalanlar.2. Merkezi görme alanı defektli hastalar. 3. Periferik görme alanı defektli hastalar. Az Gören Muayenesi: 1. Refraksiyon (uzak ve yakın) 2. Görme alanı ve Amsler Grid 3. Renk Testi 4. Kontrast Duyarlılık 5. Parlaklık Önceden ihmal edilmiş iyi bir refraksiyon ile çok sayıda az gören daha yeterli bir görmeye ulaşıp ileri cihazlara ihtiyaç kalmamaktadır. Az gören refraksiyonunda astigmatın veya refraksiyonun ihmal edilebileceği, hemen büyüteçlerin uygulanması yanlış bir bilgidir. Çünkü büyüteçler ile hatalı görmedeki hata oranıda artar. Bu sebeple hastaya 6m. yerine daha yakın mesafeden (3m) görmenin ölçülebileceği eşeller ile en net görme refraksiyonu kullanılır. Uzak ve yakın görme keskinliği, seçilecek az gören yardımında temel verilerdir. Görme keskinliğine dayalı en yaygın bilinen Az Görenler formülü Kestenbaum : 1/ V= D cinsinden ihtiyaç duyulan büyütmeyi verir. Bu hassas olmayan temel tanımlamadır. Bunun hastanın ve yapmak istediği fonksiyonun özellikleri ile yorumlanıp uygulanması gerekir. Ör: 20/200 görmeye sahip bir olgu 1/ 20:200=10D büyütme ihtiyaç gösterir. 1X= Bir nesneyi bir kat büyütme 4D=1X 10 D/4 D=2.5 X büyütme gerektirir. Bu büyütme ile hasta 1.0'yı okuyabilir. 0.4 görme, normal hız ve mesafede gazete yazısı okumanın sınırıdır. Bu okuma fonksiyonunun alt sınırıdır. 0.5 ve üstünde tabii ki daha hızlı ve rahat okunacaktır. Her fonksiyonun gerektirdiği farklı görme seviye ve şartları vardır. Büyüteç sistemleri ile amaç o fonksiyon için gerekli en alt görme ile en geniş görme alanıdır. Çünkü hastaya daha yüksek büyütme ile harfler daha büyük gösterilebilir ama harfler büyüdükçe görme alanına sığan harf sayısı azalır, görme alanı daralır. Belirli fonksiyon için öngörülen büyütme ile görme alanı işlevin normal hız ve mesafede gerçekleştirilebilmesi için dengede olmalıdır. Az Görenlerle uğraşan doktorun görevi bu dengeyi kurarak hastanın yapmak istediği fonksiyon için gereği kadar görme keskinliği ve görme alanını kendisine sağlamaktır. Hastaya sağlanan büyütme ile hasta etkin (efficient) bir şekilde hedef fonksiyonu yerine getiremiyorsa; bu iş yorucu ve zaman alıcı oluyorsa, hasta cihaz sistemini çekmecede saklar, faydalanmaz. Çok pahallı olan bu sistemler ekonomik zarar verir. Görme ölçümlerinde yetişkin bir kişinin açılmış parmaklarının 6m den görülmesi 20/200'e yakın görme keskinliğine karşı gelir. Buna göre 60 cm den parmak sayma 2/200 görme keskinliğini ifade eder. Az gören eşelleri 3m den ölçmeyi ve daha düşük görmeleri ölçebilmeyi sağlayacak şekilde düzenlenmiştir. Eşellerde her sırada harf genişliği ile orantılı boşluk bırakılmşıtır. Harfler küçüldükçe boşluklar daralır. Her sırada bir öncekine eşit oranda küçük harfler yer alır. Aynı sıradaki harfler okuma güçlüğü bakımından denktir. Uzak görmenin test edilmesinde, kontrast azlığından dolayı projektör eşeller kullanılmamalıdır. Elektronik görme keskinliği sistemleri, 20/200 düzeyine kadar sağlıklı sonuç verir, altında sağlıklı değildir. Az gören gibi algılanan albino, yüksek miyopve GIL hastaları iyi refraksiyona cevap verirler. Yakın Görme Uzak düzeltmenin üzerine yaşlı hastalarda 40 cm den okumanın sağlanabilmesi için kaybedilmiş olan akomodasyonun büyütme karşılığı eklenmelidir. Az görmesi olan kişi seri okuyabilmek için yazıyı gözüne yaklaştırmak zorunda kalır. Sferik lenslerin büyütme özelliğinden faydalanarak 20cm de +6D; 10cm de +10 D-+12 D ekler verilebilir. Ancak bu mesafade okumak yorucu ve konforlu olmadığı için aynı büyütmeyi (2.2X, 3X) 30 cm de sağlayan teleskopik sistemler geliştirilmiştir. Görme Alanı ve Amsler Grid Santral veya periferik defektlerin yoğunluğu, büyüklüğü, lokalizasyonu ve şekli az gören muayenesinde önemli parametrelerdir. Fiksasyon noktasının sağ tarafında yerleşimli yoğun merkezi defektler seri okumayı görme keskinliğinin azalmasından daha çok etkiler. Görme alanının alt yarısını içeren altitudinal bir defekt hasta mobilitesini daha fazla etkiler. Okuma performansı 20 derece ve daha geniş santral skotomda düşer. Amsler Grid, merkezi görme hakkında iyi fikir veren basit bir testtir. Az gören hastada merkezi alandaki skotom ve distorsiyonlar tesbit edilebilir. Bu distorsiyonlar harflerin tanınmasını zorlaştırır. Gridi soluk görmek, kontrastın azaldığı lokalizasyonları işaret eder. Eksantrik fiksasyonlar tesbit edilerek rehabilitasyon programı yönlendirilir. Tanjant Görme Alanı, az görenlerin daha kolay adapte olabildikleri ve 3m den gereğinde 1m den uygulanabilecek basit görme alanı değerlendirmesidir. Siyah zemin üzerinde bir merkez çevresinde iç içe geçmiş halkaların oluştuduğu sınırlı alanda hareket eden farklı çaplı beyaz dairelein tesbitine dayanır. Görme alan defektlerinin tam tesbiti ile adapte olabilen hastalarda kaymış görme alanı teleskopik gözlük sistemlerinde uygulanacak prizmaların yardımı ile faydalanılabilir hale getirilebilir. Renk Testi Renk duyarlılığının azalması en çok çocuk yaştaki az görenleri etkiler. Çünkü eğitimde kullanılan birçok materyel ve bilgi renklerle tanımlanmaktadır. Ör:Kırmızı bayrak ,mavi deniz, beyaz bulut vs. Renklerin birbirini takip ederek ton farkları ile geçişlerindeki algılama bozuklukları hem hastalık teşhislerinde hem de kontrast duyarlılığı fonksiyonunun değerlendirilmesinde anlamlıdır.Az görenler için kullanılan 100 Hue renk testinin çapları alışılagelmişin iki katı kadardır. Az Görmenin daha ağır olduğu vakalarda daha büyük çaplı, rengin görülmesinin kolaylaştırıldığı daireler kullanılmaktadır. Kontrast Duyarlılık Koyuluk ve açıklık yanısıra birbirini takip eden yakınlaşan uzaklaşan çizgilerin birbirleri ile ilişkilerini farkedebilme, standart olarak ölçülebilir.Düşük ve orta kontrast düzeylerinde ayrıntıları seçme yeteneği değerlendirilir. Görme keskinliği arttıkça kontrast duyarlılıkta artar. Yüksek kontrast duyarlılığa sahip göz her zaman yüksek görme keskinliğine sahip göz değildir. Ancak hasta tarafından tercih edilen gözdür. Az gören kişiler günlük yaşamda kontrast arttırımından fayda görürler. Renkli yerine siyah beyaz TV rahat izlenir. Basamak kenarlarının zıt renklere boyanması iniş çıkışı kolaylaştırır. Az görenlerin sürekli gittiği lokantalarda siyah masa örtüsü üzerine beyaz tabak ve tabağa kontrastlı yiyecekler saat yönünde yerleştirilerek servis edilir. Parlaklık Duyarlılığı Parlaklık göze giren ışığın oküler ortamlarda saçılması ile iç yansımanın hastayı rahatsız etmesidir. Görmeyi azaltır, başağrısı ve yorgunluk yapar. En sık katarakt sebebiyle rahatsızlık oluşturur. Retinanın hassasiyet değişiklikleri ve nöropatilerde izlenir. BAT (Brightness Acuity Test) parlaklık keskinlik testidir. Bu testte hastanın görme keskinliği 0, düşük, orta ve yüksek derecelerde parlama varlığında ölçülür. Parlamayı kontrol altına almak için direkt ışık kaynağı 400 filtre kaplaması, ve gözlüklere uygulanan polaroid camlar kullanılabilir. Muayenede özellikle astigmatizma üzerinde durulmalır. Düzeltilmemiş astigmat yansımayı arttırır.Aniridi veya retina distrofilerinde özel boyalı kontakt lensler kullanılabilir. Mobilya ve duvar boyamalarında mat boyalar kullanılması yansıma ve kamaşmayı azaltır. Az Gören Temel Grupları ve Hasta Motivasyonu Ortam Kesafeti Ortam Kesafeti ile görme keskinliği azalan, bulanık görüp ışıkta kamaşmadan şikayet eden hastada kontrast da azalmıştır. Bu hastada maksimum refraksiyon yapılır, astigmatı düzeltilmeye çalışılır. Parlaklık testi ile ortam ve retina patolojileri ayrılır. Kontrast duyarlılık katarakt ve retina patolojilerinde farklı eğriler verir. Cerrahi gereken durumlar uygulanır.Bandaj kontakt lens ile kornea kırma yeteneği düzeltilir. Göze gelen ışık miktarını azaltan koruyucu filtreler takılır. Kontrast arttıran sarı filtre hastayı rahatlatır. Büyütücü lensler bu olgularda bozulmuş olan görüntüyü bulanıklaştırır. Büyük baskılı siyah yazılı kitaplar, kalın çizgili kağıda yazma, kapalı-devre televizyon ve sarı ortam tercih edilmelidir. Merkezi Alan Defekti Tam baktığı merkezi görememeye bağlı keskin görme kaybı işaretleri, yüz ifadelerini ve yazıyı okuyamama ile sonuçlanır.Yakın görmede zorluk en fazladır. Hastanın uzak ve yakın görme keskinliği tesbit edilir.Görme alanı ve Amsler grid ile skotomun yeri ve genişliği tesbit edilir. Skotom fiksasyon noktasının sağında ise büyütme ile okuma daha zor olur. Grid görülemiyorsa az görenlere yardımdan fayda güçtür. Kontrast duyarlılık yüksek frekanslara sınırlı ise görsel yardımdan daha iyi sonuç alır. Kontrast çok azalmış ise kapalı devre TV kullanılır. Tarayıcı lazer oftalmoskop ile etkin ekzantrik görme alanları bulunup rehabilitasyon ile işler hale getirilir. Binoküler veya tek göz ile çalışmaya muayenedeki görme keskinlikleri ile karar verilir. İyi gören göz tercih edilerek skotomlu göze kapama uygulaması denenir. Uyumlu hastada prizma ile görme alanı kaydırılabilir.Orta az görenlerde ilk tercih binoküler bifokaller olmalıdır. 2X veya 3X büyütmelerde yakın ve uzak teleskopları denenir. Daha yüksek büyütme ihtiyacında konverjans yetmezliği sebebiyle monokülere geçmek 4X , çok ender hastada 5X fayda verir. Görme çok azaldığında kapalı devre televizyon sistemi olan CCTV'ye geçilmelidir. El büyüteçleri çok yüksek büyütmelere kadar çıkıp farklı fonksiyonlarda kullanılırlar.Aydınlatmada 40 ve 60 watt soft ampuller, antirefle ve sarı cam kamaşmayı azaltır. Az gören yaşlı gurubunun çoğunluğunu oluşturan bu yaşa bağlı maküler dejenerasyon hastaları az gören yardımlarından en fazla faydalananlardır. Periferik Alan Defekti Görmenin özellikle periferden azaldığı hastalıklarda oryentasyon yetenekleri bozulur. Gece görüş zayıflar. Baston ihtiyacı artar. Büyütmeye cevap azalmıştır. Nörolojik bozukluklarda serebral bulgularda eşlik eder. Kontrast azalır. Görsel bilgiyi kaydetmek zorlaşır. Görme keskinliği, Görme alanı ve kontrast muayenelerinin verdiği verilerle önce hastanın fonksiyonel ihtiyaçları sorgulanıp büyüteçler, teleskopik ve alanı küçültüp daha çok görüntüyü dar görme alanına sokacak küçültücü lensler denenir. Merkezi görme 10'nin altında ise büyütme sonucu izlenen detaylar algılamaya yetmez.CCTV, sarı filtreli lensler, serebrovasküler durumlarda prizmalar, fotokromatik güneş gözlükleri, ile diğer rehabilitasyon teknikleri kullanılır. Periferik görme alanı defektli hastalara görsel rehabilitasyonda horizontal ve vertikal eksende sağ ve sola yukarı ve aşağıya göz ile planlı tarama işlevi öğretilir. Tekrarlayıcı olarak yapılan göz hareketleri yardımı ile cisimlerin tüm ayrıntıları görülmeye çalışılır. Yenidoğan'da Erken Müdahale (Early Intervention) Konjenital görme bozukluğu (retina distrofileri, konjenital kataraktlar, konjenital glokomlar, yüksek hipermetrop astigmatlar vs) ile dünyaya gelen bebeklerin erken görsel rehabilitasyonu ileride ağır az gören yerine orta az gören veya normale yakın görmeyi sağlayabilmesi açısından çok acil ve ehemmiyetlidir. 0-3 ile 3-6 yaş gruplarında uygulanacak teknikler ihtisaslaşıp standardize olmaktadır. Görme keskinliği ölçümünde tercihli (preferential) bakış testi, eşleme (matching) ve sembol tanıma kullanılır. Orta görme bozukluklarında Teller kartları (Low spatial frequency) kullanılırken sonuç vermeyenlere fonksiyonel görme ölçülmesinde gün ışığını farketme, ev içi ve dışını farketme, el lambası ile muayene, yüz, oyuncak takip etme, belli büyüklükteki nesneyi belli mesafade fark etme ile görme anlaşılabilir.Ağır bozukluklarda Fonksiyonel Batarya, VEP ve multidisipliner yaklaşım ile çözüm aranır. Görsel stimulasyon, duvarlara renkli büyük resimler asma, parlak oyuncaklar, TV, yatak üzerinde mobil oynatıcı, pencereden baktırmak ve hareket öğretme, yemek yeme, kapıyı bulma, oyuncaklarını toplama şelindedir. Örneğin 3-6 yaş grubunda teleskopik sistemleri kullanmaya alışan çocuk, adolesan ve erişkin döneminde bu teleskoplarla mobilize olabiliyor. Hatta otomobil kullanarak şehir trafiğine katılabilmektedir. Bu yaş grubunda özel bilgisayarlarla eğitim, aynı yaş grubundaki tam gören çocuklardan daha erken başlatılmaktadır. Bu alanda adaptasyon avantajı çok artmaktadır. Çocuk ve Eğitim Çocuk, 6-15 yaşı arasında temel eğitimini almak üzere okullara müracaat ettiğinde görme seviyesi yanında mental durumun değerlendirmesi yapılmalıdır. Duyma özürlülerin %30'unda görme özürüde vardır. Çift özürlülerden burada konu edilinmeyecektir. Görsel rehabilitasyon tam göz muayenesi, tıbbi ve cerrahi tedavisi tamamlandıktan sonra başlar. Çocuğun en önemli fonksiyonu okumak ve derslerini takip etme yanında çevresini tanımaktır. Erişkin az görenden farklı olarak çocuk, algılaması gereken varlıkları tanımayabilir. Eğitimde kullanılacak az gören sistemleri gereğinde ev ortamında da kullanılır. Az gören çocuk sınıfta önde oturmalı, iri basım kitap okumalı ve kalın çizgili deftere kalın uçlu kalem ile yazmalıdır. Özel yüksek intensite lambalar kullanılmalıdır. Çocukların akomodasyon gücü çok fazla olduğu için yakın cihazlar daha az kullanılır. Yorulmasını önlemek için + D verilebilir. Konjenital kataraktlı GİL olan çocuğa yakın gözlük verilmesi unutulmamalıdır. İlkokul 3.sınıfın üstünde yazılar küçüldüğü için büyüteç verilmelidir. Yazıyı takip etmeyi kolaylaştırıcı cetveller, kontrast arttırımı, albino, akromotpsi, kornea hastaları, makülopatili ve aniridi gibi çocukları ışıktan koruma, loş ışıkta göremeyenlere önlemler ve spora katılım görme alanlarına uygun planlama gerektirir. Progresif hastalıklı çocuklar takip edilmeli ve her çocuk hakkında öğretmen yazılı bilgilendirilmelidir. Çocuk teleskop ile 20/20 okusa bile daha uzun zaman gerekip yorulması unutulmamalıdır. Çocuğun durumuna en uygun yatılı veya gündüzlü, tekil veya karma eğitim düzenlenir. Erişkin ve Meslek Erişkin az gören yardımları meslek edinme ve bulunduğu pozisyonda işini daha iyi ve verimli yapmaya yönelik iş hızını ve kapasitesini arttırıcı seçilir. Konuşan bilgisayarlar ile konuşmayı yazıya çeviren, metin okuyup sese dönüştüren, yazılı metni kabartma yazıya dönüştüren sistemler ülkemizde de mevcuttur. Bunların ulaşılabilirliği, hassas aletler olup kolay bozulması, kullanımlarını rehabilite edecek görme fizyoterapistlerinin ve eğitim terapistlerinin yetersizliği sonucu bu çok pahallı aletler atıl durumdadır. Yaşlılık ve Kendine Yeterlilik Yaşlılık gelişmiş ülkeler yanında ülkemizinde önemli meselesi olmaktadır. Kendine yetme ve bağımsız hareket az gören aletleri ile mümkündür. Yaşlılarda görme azlığı daha çok düşme ve kalça kırıklarına sebep olur. Duyması azalan yaşlı farketmeden dudak okumaktan da yararlanmaktadır. Azalan görme ile dudak okuma da azalınca engellilik artar. Hastanın yaşı arttıkça lensin skleroze olması ile okuma için aydınlatmaya gereksinim artar. Az görenlerde tercih edilen aydınlatma miktarı 5920-7534 lux arasında olup bu 60 watt lık aydınlatmaya denk gelir. Hasta motivasyonu az gören yardım tipi seçimini direkt ilgilendirir. Seçilen yardım hastanın yapmak istediği işten daha komplike ve zahmetli ve hastanın işe yüklediği değer düşük ise hasta motivasyonu düşüktür. Çocuklarda zaman ayırarak ve ailenin yardımı ile alınan sonuç çocuğun bütün geleceğini etkileyeceği açısından en başarılıdır. Erişkin iş bulma, daha iyi işe geçme, işinde daha verimli olma düşüncesi varsa aletlere daha çabuk adapte olmaktadır. Aletlerin diğer kişiler tarafından farkedilmesinden çekinme, aletlerin pahallı olması ve hastalığının iyileşmesini bekleme motivasyonu düşürmektedir. Az Görenlerle ilgili çalışan meslek grupları 1- Göz hastalıkları ve Az Gören Uzmanları: Görme engelli hastanın tıbbi ve cerrahi tedavisini göz hastalıkları uzmanı yapar. Göz hastalıkları birincil tedavisi tamamlandıktan sonra göre engelli birey az görenler uzmanına yönlendirilir. Göz hastalıkları üzerine az gören üst ihtisası yapan uzman, bireyin yaşına, görme fonksiyonlarına ve sosyal sosyal durumuna uygun müdahale ile cihazlandırma ve görsel rehabilitasyon programını hazırlar. 2-Görsel Rehabilitasyon uzmanı : Az Görenler göz uzmanının tanımladığı az gören hastasını uzman fizyoterapist yaş, zeka, ve vücut fonksiyonları açısından ölçer. Az Gören cihazlarını hastaya uyumlu hale getirir. Hastaya cihazları kullanmayı öğretir. Günlük yaşam aktivitelerinin düzenlenmesini, rehabilitasyondan önce ve sonra ölçerek yapılan uygulamanın etkinliğini değerlendirir. Mesleki rehabilitasyon yapar. 3-Sosyal Hizmet uzmanı: Görme engelli bireyin sosyal ihtiyaçlarını tanımlar. Kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum örgütleri, ve özel kuruları engelli bireye tanıştırır. Sosyal haklarını ve bu hakları kullanma yollarını öğretir. 4-Görme Engelli Okulları: Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı özel eğitim genel Müdürlüğü uzmanları, üniversite özel eğitim bölümleri iş birliği ile az gören çocuk ve gencin eğitimini planlar. 5-Özel eğitimci: Az Gören görme engellilerin eğitimlerini özel eğitim araçları ile gerçekleştirir. Eğitimde bilgisayar, kapalı devre televizyon, yakın ve uzak dürbünler, özel iri basım kitaplar, okuyan ve yazıcı kalemler ile okuma cetvellerinin kullanımını öğretir. Işık, çalışma ortamının düzenlenmesi ve eve gelerek sürekli eğitimi sağlar. Ağır az gören sınıflarında, kaynaştırmada ve üniversitelerde rehber öğretmenlerle birlikte çalışır. Spor derslerinin özel araçlarla birlikte yapılmasını planlar. ışıkgözmerkezi alıntı |
| Tüm Zamanlar GMT +4 Olarak Ayarlanmış. Şuanki Zaman: 22:36. |
Powered by vBulletin® Version 3.8.11
Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd.
Search Engine Optimization by vBSEO 3.6.1