southpark78

DOKTOR BANA UNUTKANLIK İLACI VER!
Hafif de olsa unutkanlığı olan birçok kişi, zihnini açacak bu unutkanlık ilacının peşinde. Prof. Dr. Murat Emre dizinin bu bölümünde unutkanlığın tek bir ilacının olmadığını, hastalığın türüne göre değiştiğini anlattı

Filmde beyni kat kat görme imkanı var. Bu görüldüğünde Alzheimer bulguları belirlendiği gibi beyin damarlarındaki tıkanıklıklar, ur ve kanamalar da görülebiliyor.

Teşhis süreci nasıl işliyor?
Hastada bir aksama var mı yok mu, sorduğumuz sorularla bunu belirleriz. Ön planda bellek mi, dil mi, dikkat mi aksıyor bunu ortaya çkarırız. Bu tabloyu çıkarttıktan sonra hastada zihinsel işlev bozukluğunun boyutları bunama tanımını kullanacak kadar bozulmuş mu değil mi belirleriz. Bazen hastayı muayene ederiz, hafif bir unutkanlık buluruz ama işlevsellik sorunu olmaz. O zaman biz buna hafif zihinsel bozukluk diyoruz. Ama kişinin işlevselliği de bozulmaya başladıysa o zaman bunama ortaya çıkar. Mesela unutkanlığından dolayı sürekli hatalar yapıyor, artık tek başına evde ya da başka bir yerde bırakmak mümkün olmuyor ve yanına sürekli bir yardımcı gerekiyor. Günlük yaşam işlemleri bozulmaya başlayınca işte bunama tam anlamıyla ortaya çıkar.

Bu aşamada bunama tespit edildi, sonra ne oluyor?
'Bunamanın altında ne yatıyor?' safhası geliyor. Ortada belirlenmiş bir bunama durumu var ama bu neden kaynaklanıyor diye bakılması gerekiyor. Bu aşamada hem laboratuvar hem de görüntüleme teknikleri kullanılıyor.

Kan tahlilinde veya görüntülemede ne ortaya çıkıyor?
Bunamaların yüzde 70'inin sebebi Alzheimer hastalığı. Standart bir hastada laboratuvar tetkikleri istememizin nedeni bunamaya neden olabilecek diğer tetkikleri ekarte etmek. Bunamanın biyokimyasal, hormonal nedenleri olabilir. Mesela B12 vitamini eksikliği, folik asit eksikliği, tiroid hormon bozuklukları bunamaya neden olabilir. Bizim kanda yaptığımız şey Alzheimer ile ilgili bir bulgu aramak değil tam tersine diğer hastalıkları elemek. Görüntüleme cihazları da mutlaka kullanılıyor. Bir film çekiliyor. Olabilirse beyin MR'ı olamazsa bilgisayarlı tomografi çekiyoruz. Bu filmi çekme nedenimiz aslında üç tane. Alzheimer'dan şüpheleniyorsak filme bakarak beyinde Alzheimer'a özgü değişiklikler var mı yok mu bunu belirliyoruz.

Nasıl bir görüntü değişikliği oluyor?
Beynin özellikle bellekle ilgili olarak çalışan bölgelerinde küçülme ortaya çıkıyor. Filme dikkatli bakıldığında bu görülebiliyor. İkincisi bunamayı açıklayacak alternatif bir sebep var mı, onu görebiliyoruz. Mesela beyin içinde kanama, damarlarda tıkanma, beyin tümörü gibi durumların olup olmadığını belirliyoruz. Üçüncüsü ise gözden kaçıp tedavisi yapılmazsa ciddi sonuçlar doğurabilecek başka şeyler var. Mesela beynin küçük damar hastalıkları. Baktığımızda görüyoruz ki ufak ufak tıkanmaya başlamışlar. Unutkanlığın sebebi belki yüzde 100 bunlar değil ama bunlara mutlaka müdahale etmek lazım. Çünkü yapıda bozulmalar başlamış, ileride üzerine başka bozukluklar da dahil olursa daha kötü bir durum ortaya çıkabilir.
Bu filmde görülen soruları ortadan kaldırmak, hastalığı geri döndürüp eski haline getirmek mümkün mü?
Geri dönüş olmaz ama tedavisi yapılabilir. Diğer dejeneratif demansların da tedavileri vardı. Kanında B12'si eksik çıkarsa takviye yaparsınız.

Unutkanlığın ilacı var mı?
Halk arasında çok sık söylenen ve kullanıldığı iddia edilen unutkanlık hapları var. Hatta birçok kişi doktoruna 'Bana bir unutkanlık ilacı verseniz' ricasıyla geliyor. Bütün bu anlattıklarımdan sanırım unutkanlığın bir ilacı olmadığını anlayabilmek mümkün. Unutkanlık bir hastalık olmadığı için tek bir ilacı da yoktur. Unutkanlığın altında yatan hastalığa ve sebebe göre ilaçlar var. Alzheimer'a bağlı ise Alzheimer tedavisinde kullanılan ilaçlar var. Depresyona bağlı ise depresyonla ilgili ilaçlar var. Bu nedenle tek bir ilaç yok.

Kesin tedavisi yok

Alzheimer teşhis edilebiliyor ama tedavisi yapılabiliyor mu?
Çaresi var mı?
Bu bizim 'tıbbi nihilizm' dediğimiz şey. Bir hastalığın kesin tedavisi ile bir hastalık için yapılabilecek şeyleri birbirinden ayırmak lazım. Bir hastalığın kesin tedavisi olmasa dahi bir hasta için yapılacak birçok şey vardır. Bu hastanın ve yakınlarının hayatını kolaylaştırmak için yapılır. Tıbbın görevi ameliyat yapıp bir ilaç vererek hastalığı tamamen geçirmek, hastayı tamamen eski haline döndürmekten ibaret değildir. Tıbbın görevi gerekli tavsiyeler ve yönlendirmelerle hastanın ve yakınlarının hayat kalitesini yükseltmektir. Genel olarak baktığınızda Alzheimer'ın kesin tedavisi yoktur, bu doğru! Ayrıca hastalığı durdurmak ve geriye döndürmek de mümkün değildir. Ama Alzheimer hastalığı için hastalığın seyrini klinik anlamda yavaşlatan, hastalığın daha kontrollü gitmesini sağlayan, yaşadığı müddetçe hem kendisinin hem ailesinin daha kolay bir yaşam sürmesini sağlayacak ilaçlar elimizde var. Bunların bir kısmı Alzheimer'a özgü ilaçlar. Prensipleri Alzheimer'da değişen beyin kimyasını dengelemek ve normale yaklaştırmak!

Alzheimer hastasının beyin kimyasında ne gibi değişiklikler oluyor?
Alzheimer hastasının beyninde azalan bazı kimyasallar var. Bunlar hepimizin beyninde olan moleküller ama Alzheimer hastalarında bu moleküllerin değeri azalmaya ve yapısı bozulmaya başlıyor. Alzheimer'a özgü ilaçların prensipleri de bu eksilen ve bozulan molekül yapısını normale getirmek. Bu tedavide kullanılan 2 grup ilaç var. Bir de Alzheimer'a özgü olmayan ve tedavide sık kullandığımız ilaçlar var. Mesela Alzheimer hastalarında zihinsel belirtiler yanında davranışsal belirtiler de artar. Zihinsel belirtiler kelime bulma zorluğu, oryantasyon bozukluğu, unutkanlık gibidir. Davranışsal belirtiler ise depresif ruh hali, ağlama, içine kapanma, konuşmak istememe, hayattan keyif almamaya başlama gibi tanımlamalarda ortaya çıkıyor. Bu tip hastalarda kullandığımız antidepresanlar var. Ayrıca zaman zaman ortaya çıkacak hayaller ve hezeyanlar da olabilir. Ya da hasta eşyalarını saklıyor, bulamıyor ve çalındığını iddia ediyor. Eve gelen temizlikçi kadını suçluyor, torununu suçluyor gibi... Alzheimer hastalığının kesin bir ilacı olmadığı doğru ama hastaların hayat kalitesini bu tip ilaçlarla yükseltmek mümkün.

Neden insanlar Alzheimer oluyor?
Alzheimer hastasının beyninde ne olduğunu biliyoruz da onu başlatan, tetiği çeken şeyin ne olduğunu bilmiyoruz. Alzheimer hastasının beyninde normalde hücre duvarında bulunan bir protein hücreler arasında birikmeye başlıyor. Hücrenin çeperinde bulunan bu uzunca proteinin bir parçası hücreler arasında birikirken plaklar oluşturuyor. Bu maddenin adı amilod. Bu madde birikiyor ve hücreler arasındaki iletişimi bozuyor. Ayrıca hücreler arasında Tau denen bir başka protein daha birikmeye başlıyor. Bu da hücrenin ince yapısını bozmaya başlıyor. İnce yapısı bozulan hücre işlev kayıplarına neden oluyor. Bir taraftan biriken bu protein diğer taraftan bağlantıların kaybı Alzheimer hastasının beyninde olan bitenleri gösteriyor. Ama bunları ne tetikliyor, niye oluşuyor bu bilinmiyor. Bunların bir kısmının genetik olduğunu biliyoruz. Genç yaşta da Alzheimer görülebiliyor.

Hastanın yakınlarına öneriler
Demans ilerledikçe kişi çeşitli nedenlerden dolayı bazen evinden amaçsız uzaklaşıp dolaşmaya başlar. Bu durumun üstesinden gelebilmenin yolunu bulabilmek için bakımını üstlendiğiniz kişinin niçin evden amaçsız dolaşmalar için uzaklaştığının nedenlerini düşünmek önemlidir.
Baş etmek için seçeceğiniz yöntem ne olursa olsun, demanslı kişinin bağımsızlığını ve kendisine olan saygısını koruma ihtiyacını göz önüne alarak yaklaşmalısınız. Burada birkaç öneri bulabilirsiniz:

*Amaçsız dolanma bakıcılar için hem şaşırtıcı hem de stresli olabilir. Sizin atacağınız adımlar demanslı kişinin olayla baş edebilme kabiliyetini belirleyecektir.
Ayrıca kişinin amaçsız dolaşmasının nedenlerini göz önünde tutmanız gerekir: Yoğun trafik içinde tehlikeli bir ortamda mı ya da sessiz ve emniyetli bir mahallede mi oturuyor diye düşünmeniz gerekir.

*Birçok hasta yakını gibi siz de kişinin bağımsızlığını engellememek için bir miktar riskin kabul edilebilirliğine karar verebilirsiniz. Bununla birlikte, kişiler mümkün olduğu kadar bağımsızlıklarını korumaları için teşvik edilmiş olmalıdır.

*Yürüyüşün formunu korumanın en iyi yolu olduğunu ve geceleri daha iyi bir uyku uyumaya yardımcı olduğunu hatırlamak önemlidir.
Günün büyük bir kısmında evde olmak kişi için çok kısıtlayıcıyken dışarı çıkmak eğlenceli olabilir.

*Eğer demanslı kişi gündüz bakımevine gidiyorsa ya da huzurevinde kalıyorsa, sağlık personelinden amaçsız dolaşması ile ilgili uyguladıkları taktikler hakkında bilgi isteyin.